സംസ്കൃതത്തിൽ രചിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്ന നാടകങ്ങളെയാണ്‌ സംസ്കൃതനാടകം എന്ന് പറയുന്നത്. ഇവ സംസ്കൃതരൂപകങ്ങൾ എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു. ഭരതമുനിയുടെ നാട്യശാസ്ത്രത്തിലാണ് ബി.സി.20- ാം കാലഘട്ടത്തിലെ സംസ്കൃതത്തിലെ രുപകങ്ങളുടെ ഉത്ഭവത്തെകുറിച്ചുള്ള പരാമർശം കാണുന്നത്. ഒരിക്കൽ ദേവമാർ ബ്രഹ്മാവിനെ സമീപ്പിച്ച് കണ്ണുകൾക്കും കാതുകൾക്കും ആനന്ദമുണ്ടാക്കുന്ന ഒരു വിനോദം ഉണ്ടാക്കാൻ ആവശ്യപ്പെടുന്നു.അതനുസരിച്ച് ബ്രഹ്മാവ് ഋഗ്‌വേദത്തിൽ നിന്നും സംഭാഷണംവും, സാമവേദത്തിൽനിന്നും നിന്നും അഭിനയരീതികളും ,അഥർവവേദത്തിൽനിന്നും രസങ്ങളും ,എടുത്ത് അഞ്ചാമത്തെ വേദം സൃഷ്ടിക്കുകയും, അതിന് നാട്യവേദം എന്ന പേർ സൃഷ്ടിക്കുകയും ചെയ്ത്. അനന്തരം ബ്രഹ്മാവ് നാട്യവേദത്തെ ഭരതമുനിയ്ക്കു നൽകുകയും അതിനെ ഭൂമിയിൽ പ്രചരിപ്പിക്കാൻ ആവശ്യപ്പെടുകയും ചെയ്തു. .ഇതാണ് ഉദ്ഭവത്തെക്കുറിച്ചുള്ള കഥ.
സംസ്കൃതഭാഷയ്ക്കും സാഹിത്യത്തിനും കേരളീയർ നൽകിയിട്ടുള്ള സംഭാവനകൾ അനവധിയാണു്. പ്രാചീനകാലത്തും മദ്ധ്യകാലഘട്ടങ്ങളിലും അതിനുശേഷവും സംസ്കൃതഭാഷയുടെ ജീവസ്സു നിലനിർത്താൻ കേരളത്തിലെ നമ്പൂതിരികുടുംബങ്ങളും വേദമഠങ്ങളും രാജസദസ്സുകളും വഹിച്ചിട്ടുള്ള പങ്ക് നിസ്സാരമല്ല.
ദണ്ഡിയുടെ അവന്തിസുന്ദരീകഥാസാരം (ക്രി.വ.എട്ടാം ശതകം) എന്ന കൃതിയിൽ മാതൃദത്തൻ, ഭവരാതൻ എന്നിങ്ങനെ രണ്ടു കേരളസംസ്കൃതപണ്ഡിതന്മാരെക്കുറിച്ച് പരാമർശിച്ചിട്ടുണ്ട്. ജ്യോതിശാസ്ത്രാചാര്യനായ വരരുചി കേരളീയനാണെന്നു പരമ്പരാഗതമായി വിശ്വസിച്ചുപോരുന്നു. ജ്യോതിശ്ശാസ്ത്രത്തിലെ തന്നെ മഹാഭാസ്കരീയവും ലഘുഭാസ്കരീയവും രചിച്ചിട്ടുള്ളത് കേരളീയനായ ഭാസ്കരാചാര്യർ ആണ്. ലഘുഭാസ്കരീയത്തിന് പിൽക്കാലത്ത് ശങ്കരനാരായണൻ ശങ്കരനാരായണീയം എന്ന വ്യാഖ്യാനവുമെഴുതിയിട്ടുണ്ട്.
ക്രി.വ.700നടുത്ത് രചിക്കപ്പെട്ട ഗ്രഹാചാരനിബന്ധനം (ഹരദത്തൻ) ജ്യോതിശ്ശാസ്ത്രത്തിലെ മറ്റൊരു മഹദ്ഗ്രന്ഥമാണ്. സുപ്രസിദ്ധമീമാംസകനായിരുന്ന പ്രഭാകരൻ ശബരഭാഷ്യത്തിനു രണ്ടു വ്യാഖ്യാനങ്ങൾ എഴുതിയിട്ടുണ്ട്. ആദിശങ്കരനുംസംസ്കൃതത്തിനു അനേകം മഹദ്കൃതികൾ നൽകിയിട്ടുണ്ട്.
ദക്ഷിണേന്ത്യയിലെ ആദ്യത്തെ മികവുറ്റ സംസ്കൃതനാടകമായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു ശക്തിഭദ്രന്റെ ആശ്ചര്യചൂഡാമണി. രണ്ടാംചേരസാമ്രാജ്യകാലത്തെ സാംസ്കാരികസമ്പുഷ്ടതയിൽ ഉടലെടുത്തവയാണ് കുലശേഖരന്റെ തപതീസംവരണം,സുഭദ്രാധനഞ്ജയം എന്നീ ശുദ്ധസംസ്കൃതനാടകങ്ങൾ. ഇതുകൂടാതെ കുലശേഖര ആഴ്വാരുടെ മുകുന്ദമാലയും ലീലാശുകന്റെ കൃഷ്ണകർണാമൃതവും ( ഭക്തികാവ്യങ്ങൾ) മഹോദയപുരത്തിന്റെ സമ്മാനങ്ങളാണ്.
തോലന്റെ മഹോദയപുരേശചരിതവും വാസുദേവഭട്ടതിരിയുടെ യുധിഷ്ടിരവിജയം തുടങ്ങിയ യമകകാവ്യങ്ങളും ചേരസാമ്രാജ്യത്തിന്റെ പ്രതാപകാലത്താണ് വിരചിതമായത്. മണിപ്രവാളം എന്ന ചരിത്രപ്രധാനമായ കേരളസാഹിത്യപ്രസ്ഥാനം ശക്തി പ്രാപിക്കുന്നതിനുമുൻപുള്ള ഇടവേളയിൽ താഴെക്കാണുന്ന കൃതികളും വെളിച്ചം കണ്ടു.

അതുലൻ - മൂഷകവംശം മഹാകാവ്യം - (ഏ.)ക്രി.വ. 1100
ലക്ഷ്മീദാസൻ - ശുകസന്ദേശം കാവ്യം
ദാമോദരൻ - ശിവവിലാസം കാവ്യം
ശങ്കരകവി - കൃഷ്ണവിജയം കാവ്യം
സുകുമാരൻ - കൃഷ്ണവിലാസം കാവ്യം
രവിവർമ്മ കുലശേഖരൻ (1299-1314 വേണാട്ടരചൻ) - പ്രദ്യുമ്‌നാഭ്യുദയം നാടകം
രവിവർമ്മന്റെ സദസ്യനായിരുന്ന സമുദ്രബന്ധൻ - ‘അലങ്കാരസർവ്വസ്വം വ്യാഖ്യാനം

മണിപ്രവാളം ഒരു അംഗീകരിക്കപ്പെട്ട പ്രസ്ഥാനമായി മാറുന്നതിന് മുഖ്യ പങ്കു വഹിച്ചു മണിപ്രവാളലക്ഷണഗ്രന്ഥമായ ലീലാതിലകം.ക്രി.വ.14‌ാം ശതകത്തിലെഴുതിയ ഈ കൃതിപോലും സംസ്കൃതത്തിലായിരുന്നത് കേരളത്തിൽ അക്കാലത്ത് സംസ്കൃതത്തിനോടുണ്ടായിരുന്ന ആദരണീയപ്രതിപത്തിക്ക് ഉത്തമദൃഷ്ടാന്തമാണ്.
ക്രി.വ.14,15 ശതകങ്ങളിൽ കേരളത്തിലെ സാഹിത്യപുഷ്ടി സംസ്കൃതത്തിലും മലയാളത്തിലുമായി ഉഭയവൽക്കരിക്കപ്പെട്ടുവെന്നു പറയാം. അക്കാലത്താണ് കോഴിക്കോട്ടെ ‘ രേവതി പട്ടത്താനവും, അതിൽ പങ്കെടുക്കുന്ന പ്രമുഖരായിരുന്ന പതിനെട്ടരക്കവികളും കേരളചരിത്രത്തിലെ ഈടുറ്റ നാഴികക്കല്ലുകളായി മാറിയത്. മലയാളവും സംസ്കൃതവും ഇക്കാലത്ത് പരസ്പരം ഏറെ കൊണ്ടും കൊടുത്തും ഇരുന്നു.

കേരളത്തിൽ ജീവിച്ചിരുന്ന അക്കാലത്തെ പ്രമുഖ സംസ്കൃതപണ്ഡിതർ:

ഉദ്ദണ്ഡശാസ്ത്രികൾ - കോകിലസന്ദേശം, മല്ലികാമാരുതം
കാക്കശ്ശേരി ഭട്ടതിരി - വസുമതീമാനവിക്രമം
ചേന്നാസ് നാരായണൻ നമ്പൂതിരി - തന്ത്രസമുച്ചയം
പയ്യൂർ പരമേശ്വരൻ ഭട്ടതിരി - മണ്ഡനമിശ്രൻ വ്യാഖ്യാനം, വാചസ്പതിമിത്രൻ വ്യാഖ്യാനം
മഴമംഗലം (മഹിഷമംഗലം) ശങ്കരൻ നമ്പൂതിരി - ജ്യോതിശ്ശാസ്ത്രകാരൻ
മഴമംഗലം നാരായണൻ നമ്പൂതിരി - മഹിഷമംഗലം ഭാണം, വ്യവഹാരമാല
മഴമംഗലം പരമേശ്വരൻ - ആശൌചദീപിക
നീലകണ്ഠസോമയാജി - തന്ത്രസംഗ്രഹം, ആര്യഭടീയഭാഷ്യം

മേൽപ്പുത്തൂർ നാരായണഭട്ടതിരിയും സമകാലീനരും

നാരായണീയം
ശ്രീപാദസപ്തതി
പ്രക്രിയാസർവ്വസ്വം
മാനമേയോദിലം
ക്രിയാക്രമം
മാടമഹീശപ്രശസ്തി
ധാതുകാവ്യം

തൃക്കണ്ടിയൂർ അച്യുതപ്പിഷാരടി

കരണോത്തമം ഉപരാഗക്രിയാക്രമം
രാമപാണിവാദൻ (കുഞ്ചൻ നമ്പ്യാർ?)

സീതാരാഘവം (സംസ്കൃതനാടകം)
മദനകേതുചരിത്രം (സംസ്കൃതനാടകം)
ചന്ദ്രിക (സംസ്കൃതനാടകം)
ലീലാവതി (സംസ്കൃതനാടകം)
പൂർവ്വഭാരതം (സംസ്കൃതചമ്പു)

കൊടുങ്ങല്ലൂർ ഗോദവർമ്മ യുവരാജാ

രസസദനം ഭാണം
രാമചരിതം കാവ്യം

തിരുവിതാംകൂറിന്റെ പങ്ക്

ധർമ്മരാജാ - ബാലരാമഭാരതം
അശ്വതി തിരുനാൾ
സ്വാതിതിരുനാൾ - ഭക്തമഞ്ജരി, ശ്രീപദ്മനാഭപ്രബന്ധം, ശ്രീപദ്മനാഭദശകം, കൂടാതെ ഒട്ടനവധി കീർത്തനങ്ങൾ
കേരളവർമ്മ വലിയ കോയിത്തമ്പുരാൻ
എ.ആർ. രാജരാജവർമ്മ - വിശാഖവിജയം, ആംഗലസാമ്രാജ്യം, ലഘുപാണിനീയം

19 -20 നൂറ്റാണ്ടുകളിൽ

കൈക്കുളങ്ങര രാമവാര്യർ (1817-1916) - വാഗാനന്ദലഹരി, വിദ്യാക്ഷരമാല
കൊച്ചി രാമവർമ്മ പരീക്ഷിത്തു തമ്പുരാൻ - സുബോധിനി, ഭാവാർത്ഥദീപിക, പ്രഹ്ലാദചരിതം
മാന്തിട്ട ശാസ്ത്രശർമ്മൻ (വിദ്വാൻ മാന്തിട്ട)- ചാതകസന്ദേശം, ഗംഗാലഹരി
മാങ്ങോട്ടശ്ശേരി കൃഷ്ണൻ നമ്പൂതിരിപ്പാട്- ഭൃംഗസന്ദേശം.
ഓ.എൻ.വി. കുറുപ്പ്
ഇ.പി.ഭരതപിഷാരോടി - കാമധേനു സംസ്കൃതപാഠ്യപദ്ധതി
കെ.പി. നാരായണ പിഷാരോടി - നാട്യശാസ്ത്രം തർജ്ജമ (പ്രധാനം)
ഡോ. കെ എൻ എഴുത്തച്ഛൻ- കേരളോദയം മഹാകാവ്യം.
സി വി വാസുദേവഭട്ടതിരി- ഭാരതേന്ദു (മഹാത്മജിയെപ്പറ്റി )